Pulsoksymetr jest urządzeniem o niewielkich rozmiarach dzięki któremu możliwe jest wykonanie nieinwazyjnego pomiaru saturacji, czyli natlenienia krwi. Innymi słowy, pulsoksymetr napalcowy mierzy wysycenie naszej krwi tlenem, co pozwala sprawdzić, na ile pacjent ma problem z układem oddechowym czy to w trakcie zakażenia wirusowego lub bakteryjnego czy też po znieczuleniu ogólnym.
To, jak działa pulsoksymetr jest stosunkowo proste do zrozumienia. Pulsoksymetria to metoda przezskórnego badania ilości tlenu niesionego przez hemoboglobinę. Pulsoksymetr emituje światło o różnych długościach fal, a konkretnie 660 nm (czyli światło czerwone) i 940 nm (światło podczerwone). Hemoglobina ma różną zdolność do pochłaniania światła, na co wpływają niesione (bądź nie) przez nią cząsteczki tlenu. Na tej podstawie pulsoksymetr “decyduje” czy ma do czynienia z hemoglobiną natlenowaną czy zredukowaną (pozbawioną tlenu).
Pulsoksymetr sprawdza także obecność pulsacyjnego sygnału, który emitowany jest przez krew tętniczą przepływającą przez palec. Nakładanie tego urządzenia na palec jest proste, nie wymaga czytania skomplikowanych instrukcji, a ze względu na powszechną dostępność pulsoksymetrów w aptekach i sklepach z urządzeniami prozdrowotnymi, nie wymaga udawania się do ośrodku zdrowia.
Zastosowanie pulsoksymetru
W dobie pandemii wirusa SARS-COV-2 pulsoksymetry napalcowe zdobyły dużą popularność – jak wiadomo, wspomniany koronawirus atakuje przede wszystkim układ oddechowy, powodując trudności z oddychaniem. W ostrych i ciężkich przypadkach prowadzi do zwapnienia pęcherzyków płucnych, co przekłada się na obniżenie saturacji czyli wysycenia tlenem krwi.
Nie oznacza to jednak, że pulsoksymetry są odkryciem ostatnich dwóch lat. Pulsoksymetry napalcowe wykorzystywane są już od długiego czasu na szpitalnych oddziałach ratunkowych, intensywnej terapii, a także salach operacyjnych. Sięgają po pulsoksymetry ratownicy medyczni oraz anestezjologowie do monitowania stanu pacjentów. Co prawda pulsoksymetry wykorzystywane w szpitalach są przeważnie bardziej zaawansowane i mogą mierzyć również przepływ krwi w płatku ucha – jednak to, jak działają jest bardzo zbliżone do pulsoksymetru, który można mieć we własnym domu.
Pulsoksymetry na palec spradzają się u pacjentów w każdym wieku – począwszy od noworodków do seniorów. Dla małych dzieci przygotowano pulsoksymetry będące opaskami zakładanymi na stopę lub nadgarstek. W czasie infekcji takie urządzenie doskonale się sprawdza do stałego monitorowania nie tylko saturacji krwi, ale także temperatury ciała dziecka.
Pulsoksymetry wykorzystywane są przez sportowców, którzy obciążeni są większym ryzykiem choroby wysokościowej. Wspinaczka wysokogórska czy skoki na spadochronie są wskazaniem do zakupu pulsoksymetru przeznaczonego do uprawiania sportów – to, jak działa takie urządzenie nie jest bardziej skomplikowane od klasycznego pulsoksymetru, ale różni się budową.
Pulsoksymetr na palec powinien być stosowany również przez osoby cierpiące z powodu bezdechu sennego – w sytuacji, gdy poziom wysycenia tlenem krwi spadnie poniżej ustalonego jako norma poziomu, urządzenie włączy alarm.
Jak odczytać wyniki i jakie są normy?
Odczytanie wskazań pulsoksymetru na palec nie jest bardzo skomplikowane. Urządzenie podaje wynik w postaci procentowej. Prawidłowym poziomem wysycenia krwi tlenem jest 95-99%. Niższy pomiar oznacza zagrożenie niedotlenieniem, które pojawia się na skutek za niskiej zawartości tlenu przenoszonego w krwioobiegu. Jest to wysoce niebezpieczny stan, który może doprowadzić do nieodwracalnych zmian w organizmie, uszkodzenia wielu narządów, w tym mózgu.
Nie zawsze jednak niski pomiar związany jest z chorobą – wysycenie krwi tlenem jest niskie u osób, które przebywają wysoko w górach. Dlatego, aby uniknąć stale włączającego się alarmu, większość pulsoksymetrów na palec posiada funkcję kalibracji – można w niej obniżyć dolną normę nawet do 70%. Ważna uwaga: nie jest to absolutnie wskazane w standardowych warunkach domowych!
Jak wybrać pulsoksymetr dla siebie?
Dwa podstawowe typy pulsoksymetrów dostępnych na rynku to pulsoksymetry na palec oraz pulsoksymetry nadgarstkowe. Te drugie stanowią integralną część opasek sportowych i smartwatchy. Takie urządzenia działają w odmienny sposób niż medyczne pulsoksymetry – mianowicie emitują światło, które jest odbijane od cząsteczek hemoglobiny, a następnie wykrywane przez specjalnie w tym celu zamontowany czujnik. Pomiary dokonywane w ten sposób uznawane są za mniej reprezentatywne niż te dokonywane przez pulsoksymetry medyczne – mogą jednak stanowić pewien system kontroli dla osób zdrowych, prowadzących aktywny tryb życia. Na potwierdzenie tego, że nie jest to dobry sposób na prowadzenie obserwacji medycznej w innych przypadkach, warto przytoczyć badania, które potwierdziły, że pulsoksymetry nadgarstkowe wykazywały coraz mniejszą dokładność, im większy był deficyt tlenu u pacjenta. W efekcie osoby z niewielką hipoksemią (niedotlenieniem) otrzymywały wynik mieszczący się w normie.
Pulsoksymetr, który warto mieć w swoim domu, to urządzenie posiadające atesty i służące do mierzenia poziomu tlenu we krwi na palcu. To jedyny sposób na pewny pomiar, należy mieć jednak świadomość, że jak każde urządzenie, także i pulsoksymetr napalcowy może ulec awarii lub podać błędny pomiar. Z tego też względu zaleca się korzystanie z tego urządzenia medycznego w sposób zgodny z instrukcją: tj. na palcu po zmyciu ewentualnego lakieru do paznokci, przy ogrzanych dłoniach i w pozycji siedzącej lub półleżącej.
Jeśli odczuwamy duszność, a poziom saturacji krwi jest w normie, jak najszybciej powinniśmy zgłosić się do lekarza. I przeciwnie – jeśli nie odczuwamy żadnych dolegliwości, ale pulsoksymetr kilkukrotnie wskazuje, że poziom tlenu w naszej krwi wynosi mniej niż 95% – także powinniśmy zasięgnąć opinii specjalisty.
Reasumując, pulsoksymetr nie jest drogim, za to bardzo użytecznym przyrządem medycznym, który warto mieć w swoim domu podobnie jak termometr czy ciśnieniomierz. Szczególnie polecany jest osobom, które chorują na astmę, przewlekłe choroby górnych dróg oddechowych czy układu krwionośnego oraz wszystkim seniorom.